نامه هایی درباره ی ایران و ترکیه ی آسیا (چشمه) سفرنامه ژی ام تانکوانی

برای آگاهی دقیق از تاریخ و خلقیات مردم یک سرزمین، و آشنایی با آداب و رسوم و نیک و بد خصوصیات اخلاقی آنان، نوشته‌ی بیگانگان ــ به ویژه آنان که از شایبه‌ی غرض و سودجویی‌هایی سیاسی بدورند ــ یکی از منابع بسیار ارزنده و خواندنی است. ژی.ام تانکوانی، در سال ۱۸۰۷ مطابق با ۱۲۲۲ هجری قمری، همراه با هیاتی به ریاست ژنرال گاردان، که از سوی ناپلئون بوناپارت عازم دربار فتحعلی‌شاه بود، به ایران آمده و حاصل مشاهدات خود را طی ۳۶ نامه‌ی پر نکته، که مجموعه‌ی آن‌ها سفرنامه‌ی با ارزش و پرمطلبی را تشکیل می‌دهد، به رشته‌ی تحریر کشیده است. تانکوانی از جمله جهانگردان معدودی است که پیش از آمدن به ایران با زبان فارسی و تاریخ کشور ما آشنایی کامل داشته و از این‌رو توانسته با طبقات مختلف مردم مستقیماً به گفت‌گو بپردازد و روی علاقه‌ی خاصی که به ادب و سخن‌وران پر آوازه‌ی ایرانی به خصوص به سعدی داشته، بخشی از گلستان را به فرانسه ترجمه کرد.

از قسطنطنیه تا تهران، و در راه مراجعت از تهران تا قسطنطنیه، هیچ نکته‌ای از نگاه موشکاف تانکوانی دور نمانده، و او با دقت ستایش‌انگیزی به شرح شیوه‌ی زندگی صنوف مختلف ایرانی، از شاه و شاهزاده عباس میرزا گرفته تا مردم عادی کوچه و بازار پرداخته است. این فرانسوی کنجکاو، بخت آن را داشته که در یکی از حساس‌ترین روزهای تاریخ امپراتوری عثمانی، ناظر عینی بعضی از صحنه‌های وحشی‌گرانه‌ای در قسطنطنیه باشد که ینی چِری‌ها، علیه سلطان سلیم تجددخواه و اصلاح‌طلب، سر به قیام و شورش برداشته بودند، و با نوشتن مشاهدات عبرت آموز خود از این صحنه‌های خشونت آمیز، یادگار ارزنده ای برای نسل‌های بعدی باقی گذارد.  کتاب‌ «نامه‌هایی درباره‌ی ایران و ترکیه‌ی آسیا»‌ با قلم و توضیحات سودمند آقای علی‌اصغر سعیدی به فارسی ترجمه شده است.