کانون دین زرتشتی در ایران (توس)

هرچند که از زمان چاپ کتاب ارزشمند مری بویس «کانون دین زرتشتی» اکنون حدود چهل سال می‌گذرد، ذره‌ای از اهمیت این اثر برای مطالعات ایران‌شناسی و به ویژه در حوزه‌‌ی پژوهش‌های تاریخ و دین زرتشتی و البته فراتر از آن دین‌پژوهی، مردم‌شناسی و انسان‌شناسی کاسته نشده‌است. اهمیت این پژوهش گرانقدر نه تنها در بیش و کم یگانه بودن آن در نوع خود (سندی که بیشتر نشان ضعف پژوهش‌های ایران‌شناسی در تولید ادبیات در این حوزه است)، که هم در یگانه بودن اطلاعات مستندنگارانه‌ی آن در مورد تاریخ شفاهی، آیین‌ها و باورهای مردمانی در برشی از تاریخ معاصر ایران است که درباره‌شان چیزی نمی‌دانیم.
اهمیت یگانه‌ی دیگر و متاسفانه کم‌پیرو، مطالعه‌ی مردم‌نگارانه‌ی بویس از زندگی و باورهای روستاییان زرتشتی شریف‌آباد، در آشتی‌دادن نگاه مردم/انسان‌شناسانه با پژوهش‌های دین‌شناسانه بود و هست؛ در پیوند میان آنچه از آن به عنوان «دانش کتابخانه‌ای یا میزتحریری» از یک سو و تحقیق «میدانی» از سویی دیگر می‌توان نام‌برد، گوهری کمیاب در میان دست‌کم پژوهندگان مطالعات زرتشتی. سویه‌ی دیگر این دوگانه را هم می‌توان در تضاد دونگاه «شرق‌شناسانه» و «انسان‌شناسانه» حاکم بر مطالعات ادیان دید.
کتاب با مقدمه‌ای کوتاه درباره‌ی پیشینه‌ی تاریخ دین زرتشت و توضیح روشنی درباره‌ی چرایی حضور زرتشتیان در شهرهای حاشیه‌ی کویر آغاز می‌شود.
فصل اول و چهارم کتاب به آتش‌های مقدس به عنوان نقطه‌ی تمرکز بسیاری از آیین‌های زرتشتی، آتشکده‌ها و آیین‌های مربوط به آن می‌پردازد. فصل دوم کتاب به بررسی باورهای بنیادین زرتشتی و پرستش اهورامزدا، آفرینش و… و فصل پنجم کتاب به قوانین، آیین‌ها و مناسک پاکیزگی و تطهیر اختصاص دارد. فصل پنجم و فصل ششم که به آیین‌ها و مراسم مرگ و نقش آیینی سگ در مناسک پس از مرگ می‌پردازد، گزارش خواندنی و مهمی از زندگی آیینی زرتشتیان آن عصر را عرضه می‌کند. مکمل این فصل، فصل هشتم کتاب است که به آیین‌ها و مراسم مرتبط با کفاره برای زندگان و درگذشتگان اختصاص یافته. فصل سوم کتاب به آیین‌ها و مناسک شخصی، فصل هفتم درباره‌ی آیین‌های سال نو و جشن سده، فصل نهم جشن‌های دینی پایان و آغاز سال و فصل دهم آیین‌ها و مناسک تشرف و زیارت اختصاص یافته است.
چاپ این کتاب، گام نخست در چاپ برگزیده‌ی کتاب‌هایی به انتخاب سردبیر این مجموعه خواهد بود که تلاش دارد تا حد امکان، جای خالی ترجمه‌ی فارسی «کلاسیک»های مطالعات ایران‌شناسی را برای خوانندگان فارسی‌زبان پرکند.