توماس کوهن و جنگ های علم (چشمه)

مواجهات پست‌مدرن عنوان مجموعه‌ای از کتاب‌های علمی و نظری و ویراسته‌ی ریچارد آپیگنانسی است که وسعت دامنه‌ی آن مباحثی چون نشانه‌شناسی، نقد فرهنگی، انسان‌شناسی، فیزیک، روان‌کاوی، اکولوژی و ... را دربرمی‌گیرد. همان‌طور که از نام کتاب برمی‌آید مطالعه‌‌ی این مجموعه، خواننده را با چالش‌های پست‌مدرن روبرو می کند که دوره‌ی کلاسیک و دوره‌ی مدرن بر آن وارد می‌‌آورند. این مجموعه به دلایلی که در مقدمه‌ی آن‌ها برشمرده می‌شود خاص و نمونه‌وار است. دلایلی از قبیل ادبیات انتقادی بدیع آن‌ها، ارائه‌ی دورنمای تاریخی روش‌شناسی مؤلف، تمرکز بر مطالعات بینارشته‌ای برای غنای اثر، ایجاز و اختصار در کلام و تلاش برای ایجاد تفکر انتقادی و ... .

از بین کتاب‌های این مجموعه، «توماس کوهن و جنگ‌های علم« نوشته‌ی ضیاءالدین سردار، نظریه‌پرداز فرهنگی پاکستانی است که درپی آن است در راستای اهداف تعریف‌شده‌ی مجموعه، به ارائه‌ی بررسی و واکاوی مفهوم جنگ‌های علم بپردازد. عنوان جنگ‌های علم به مجموعه‌ای از آراء و درواقع تقابل آراء اطلاق می‌شود که طی‌ سال‌های آخر قرن ۲۰ و در ادامه‌ی آن، در شروع قرن ۲۱ در محافل علمی بازتولید شد. در این سال‌ها دانشمندان و نظریه‌پردازان، مقالاتی در رد علم و دفاع از آن در رسانه‌های مختلف ارائه کردند که منجر به سلسله‌ای از سخنرانی‌ها و کنفرانس‌ها و بیانیه‌ها شد و فضای اندیشه و علم را به تعبیری، به فضای زمان قرون وسطایی آن شبیه کرد.

نمونه‌ی این مباحثات و خصومت‌ها را می‌توان در دهه‌های پیش در آثار توماس کوهن در ۱۹۶۰ دید. اثر او به نام «ساختار انقلاب‌های علمی» نقطه‌ی انفجاری برای رویارویی مدافعان و منتقدان علم بود. این خصومت دهه‌ها در خفا در جریان بود تا در سال‌های اخیر به جنگی تمام عیار تبدیل شد.

ضیاءالدین سردار در این کتاب تلاش کرده‌است با ارائه آراء توماس کوهن و نقد و بررسی آن‌ها در بستر تاریخ، این چالش را که سر از خاکستر برآورده است تشریح و واکاوی کند.