بگذارید میترا بخوابد (چشمه)

«بگذارید میترا بخوابد»، رمانی روان‌شناختی است. به این معنا كه نویسنده‌اش بیش از هر چیز، در جست‌وجوی تحلیل روانی آدم‌هایش است. آدم‌هایی كه وجه مشترك زندگی‌شان، عشق، خیانت و فراموشی است. رمان دست‌كم از سه خط داستانی متقاطع تشكیل شده كه می‌توان در هر یك، حضور یكی از این عناصر را پررنگ‌تر دانست: ماجرایی در گذشته كه زندگی خواهر و برادری به نام ایوب و ماریا را تحت تاثیر قرار داده و فراموش شده است، ماجرای عشقی ماریا و هیوا و ماجرای رابطه‌ی همزمان ایوب با سه زن به نام‌های ستاره، شهرزاد و میترا كه خیانت، محتوای اصلی‌اش است. «كامران محمدی» این سه داستان را به صورت درهم‌تنیده و غیرقابل تفكیك روایت می‌كند، به گونه‌ای كه رمان، به صورت شبكه‌ای از روابط این شش نفر ساخته می‌شود. این ساختار شبكه‌ای از جمله برجستگی‌های «بگذارید میترا بخوابد» محسوب می‌شود، چرا كه خواننده را مثل تار عنكبوت، لابه‌لای خطوط متقاطع خود گیر می‌اندازد.

از دیگر ویژگی‌های روایی «بگذارید میترا بخوابد»، زاویه‌ی دید دانای كل محدود به فرد است كه در ایران، در شرایطی كه تقریباً همه‌ی نویسندگان از زاویه‌ی اول شخص استفاده می‌كنند، منحصربه‌فرد محسوب می‌شود. این شكل روایت به نویسنده اجازه می‌دهد شخصیت‌هایش را به طور كامل تحلیل كرده و در موقعیت‌های متفاوت، مثل یك جراح، ذهن‌شان را زیرورو كند. فصل‌های كوتاه، زبان سرد و سرراست، دیالوگ‌های بسیار و ضرباهنگ تند، در تركیب با زاویه‌ی دیدی كه در ادبیات داستانی امروز ایران، نایاب است، «بگذارید میترا بخوابد» را به رمانی خوش‌خوان و جذاب تبدیل كرده است. به ویژه آن كه رمان، قصه‌محور است و روابط علت‌ومعلولی رویدادهای اصلی‌اش، لذت خواندن یك داستان پرفرازونشیب را نیز فراهم می‌آورد.

قصه‌ی «بگذارید میترا بخوابد»، در واقع سه روز از زندگی ایوب و ماریاست؛ همان طور كه قصه‌ی رمان اول نویسنده، «آن‌جا كه برف‌ها آب نمی‌شوند» هم سه روز از زندگی روژیار و ریبوار را روایت می‌كرد. اما محمدی در این رمان هم با استفاده از فلش‌بك، گستره‌ی زمانی داستانش را افزایش داده، گذشته را نیز وارد ماجرا می‌كند. گذشته‌ای بسیار تلخ از دوران كودكی این خواهر و برادر كه به روزهای نخست جنگ مربوط می‌شود...

از یك زاویه‌ی دیگر، «بگذارید میترا بخوابد» را می‌توان رمانی زنانه یا به عبارت بهتر، «زن‌محور» دانست. محمدی كه در رمان نخستش توجه خاصی به دنیای زنان نشان داده بود، در این رمان، با تمركز بر زندگی چهار زن (ستاره، شهرزاد، ماریا و میترا) با شخصیت‌ها و رفتارهای كاملاً متمایز، رمانی خلق كرده كه محورش، بیش از مردان، زنانند. این نكته وقتی اهمیت بیش‌تری می‌یابد كه بدانیم رمان در مجموع، شش شخصیت اصلی دارد كه رابطه‌ی زن‌ها با هم، بیش از رابطه‌شان با مردهای قصه، در ساختار طرح و پیشبرد داستان، اهمیت دارد. تفاوت این چهار زن با یكدیگر نیز از جمله جنبه‌های جالب و قابل توجه داستان است و نشان می‌دهد نویسنده، زن‌های قصه‌اش را جدی گرفته است. علاوه بر این، مادرِ ایوب و ماریا را نیز باید به این جمع چهارنفره اضافه كرد كه اگرچه شخصیتی فرعی است، اما قهرمان دو فصل محوری و تاثیرگذار كتاب محسوب می‌شود و در كلیت طرح، نقشی تعیین‌كننده دارد. حتی در نام رمان نیز این زن‌محوری دیده می‌شود؛ همان طور كه شیوه‌ی روایت محمدی در هر دو رمانش، تمركزگریز است و از این نظر می‌توان هر دو را متن‌هایی زنانه نامید.

درواقع «بگذارید میترا بخوابد» با این دیدگاه، رمانی است كه یك نویسنده‌ی مرد با رویكردهای روان‌شناختی، درباره‌ی افكار، احساسات و رفتارهای زنان نوشته است و از این نظر، پدیده‌ی قابل توجهی است.