فریادها (چشمه)

سمیه نوروزی: رمان «فریادها» نوشته‌ی «لوران گوده» روایت خاصی‌ است از انسان او در جنگ جهانی اول. جنگ جهانی اول که اصطلاحاً «جنگ بزرگ» هم نامیده می‌شود، به دلیل پاره‌ای ویژگی‌های نظامی و جغرافیایی خاص تأثیر فراوانی بر ذهن نویسندگان قرن بیستم و بعد از آن گذاشته است. از این ویژگی‌ها می‌توان به استفاده از سرنیزه در جنگ‌های تن‌به‌تن، حفر گودال‌های عمیق، استفاده از گاز خردل برای نخستین‌بار و در واقع تلفات انسانی فراوانی اشاره کرد که از زمان جنگ‌های ناپلئون بناپارت تا آن زمان بی‌سابقه بوده است. لوران گوده نویسنده‌ی جوان فرانسوی، با استفاده از همین جغرافیا و زیست خاص نوعی مرگ‌باوری را در شخصیت‌هایش به وجود می‌آورد که تلخ، گزنده و طبیعتاً اکسپرسیونیستی است. او چند راوی مختلف دارد. هر راوی چندین‌بار در متن حاضر می‌شود و از وضعیت خود و همرزمانش روایت می‌کند. این سربازان به دلیل دور افتادن از تمدن قرن نوزدهمی و درگیر شدن با نوعی فرایند قرن بیستمی، یعنی جنگ جهانی اول، دچار جنون شده‌اند و تکلیف خود را بیش از زنده بودن، در مردن می‌دانند.

بزرگ‌ترین استعاره‌ی رمان، جای گلوله‌های خمپاره است که بسیاری از شخصیت‌های داستان در آن پنهان می‌شوند و همین امر متن را به تکه‌های مختلف و عمیقی تبدیل می‌کند که از کارکرد فیزیکی خمپاره تبدیل به یک کارکرد تکنیکی در متن شده‌اند. گوده که به‌شدت به سنت جنگ‌نویسی لویی فردینان سلین توجه دارد، در این رمان کوتاه قهرمان‌هایش را جوری در سطح متن پراکنده می‌کند که ناچار به مونولوگ می‌شوند و در عین‌حال نگران دیگران نیز هستند. یعنی نوعی حافظه‌ی مشترک در متن به وجود می‌آید که در وهله‌ی اول اجازه نمی‌دهد به شخصیت‌پردازی کلاسیک دچار شوند (تقریباً هیچ‌کدام از شخصیت‌ها از گذشته‌ی خاصی صحبت نمی‌کنند) و در وهله‌ی بعد از این حافظه‌ی جمعی به مثابه امری نمادین برای مقابله با واقعیت بیرونی استفاده می‌کنند؛ مانند شخصیت ژول که علی‌رغم این‌که برای مرخصی به پاریس رفته، نمی‌تواند کابوس و فضای حاکم بر سنگرها را فراموش کند و در عین‌حال هیچ‌کس هم به این سرباز نیمه‌دیوانه توجهی نمی‌کند. در یک کلام باید گفت رمان «فریادها» نوشته‌ی لوران گوده، اثر بدیعی در پردازش تکنیکی و ساختار روایی است. او نوع منحصربه‌فردی از جنون را پیش روی می‌کشد که کمتر در ادبیات جنگی فرانسه دیده شده. او از شکست می‌نویسد، فرو افتادن و نابودی. امری که اولین‌بار شاید با رمان «شکست» امیل زولا آغاز شد و چند نویسنده‌ی دیگر فرانسوی را نیز به خود مشغول کرد. گوده نویسنده‌ای از همین نسل است که بعد از صد و اندی سال از مرگ زولا، از شکست می‌نویسد.