کابوس آمریکایی (چشمه) درون مایه های اساسی سینمای آمریکا جلد دوم

محسن آزرم: این جلد دوم کتابی‌ است که درون‌مایه‌های اساسی سینمای آمریکا را از نو بررسی می‌کند و با این توضیح که تقریباً هیچ‌کسی را نمی‌شود سراغ گرفت که تماشاگر سینمای آمریکا، یا هالیوود، نباشد و تقریباً هر کسی که اهل فیلم‌ دیدن است داعیه‌ی شناخت سینمای آمریکا را هم دارد، به مرور این درون‌مایه‌ها پرداخته. نکته‌ی اساسی به چشم «میشل سیوتا»ی فرانسوی این است که سینمای آمریکا را باید نمونه‌ی بی‌بدیلی از سینمای ایدئولوژیک دانست؛ سینمایی که نتیجه و خواسته‌ی رویکردی به زندگی ا‌ست که شبیهش را شاید نشود هیچ‌ جای دیگری در دنیا سراغ گرفت. اما از آن‌جا که آمریکا کشور هفتاد و دو ملت است و از هر قوم و ملتی مردمانی در آن رحل اقامت افکنده‌اند، چیزهایی دارد که به چشم مردمانی در چهارگوشه‌ی دنیا دیدنی بیاید. «رؤیای آمریکایی»، جلد قبلیِ این کتاب، بررسی و تحلیل جنبه‌های مثبت جامعه‌ی آمریکا در سینمای این کشور بود و «کابوس آمریکایی» به بررسی جنبه‌های منفی نشسته است. این‌ جنبه‌های منفی، ظاهراً، آن چیزهایی‌ است که بودن‌شان ضربه‌ای ا‌ست اساسی به حیثیت این کشور و هر چند بوده‌اند و هستند و بعد از این هم خواهند بود، اما سینمای آمریکا می‌کوشد با انتقاد از آن‌ها، دست به کاری زند که غصه سر آید و این کشور بدل شود به گلستانی بی‌بدیل.

آن‌چه مقدس است و محترم، آزادی آدمی و آزادی اراده‌ی اوست، گفتن حقیقت است و پافشاری بر حقیقت و راست‌کرداری و آن‌چه مکروه است هر چیزی‌ است که عکس این‌ها باشد،‌ هر چیزی که آزادی آدمی و اراده‌اش را مخدوش کند. این مردم‌اند که دست به انتخاب می‌زنند و وقتی پای برتری ‌دادن انتصاب به انتخاب پیش بیاید، آزادی آدمی مخدوش شده است. این است که سیوتا توضیح می‌دهد هر چیزی، هر شی و هر اشاره‌ای را در فیلم‌های آمریکایی باید جدی گرفت. هیچ‌چیزی در فیلم‌های آمریکایی، به‌خصوص کلاسیک‌هایی که پایه‌ی این سینما هستند، بیهوده انتخاب نشده است. عمدی در کار بوده که (مثلاً) از همان ابتدا وقتی خطری در کمین شخصیت است، گربه‌ای (سیاه یا خاکستری) از جا بجهد و خودی نشان بدهد و با میویی کش‌دار خطر را گوشزد کند و بی‌دلیل نیست که قاتلان باج‌گیر علاقه‌ی بی‌حدی به این حیوان چموش دارند و بی‌دلیل نیست که به کاری گرانت فیلم «دستگیری یک دزد» (ساخته‌ی آلفرد هیچکاک) می‌گویند «گربه».

این حساب‌گری عمدی سینمای آمریکاست که آن‌ را به ایدئولوژیک‌ترین سینمای دنیا بدل کرده است. هر اشاره‌ای، در هر فیلمی، قرار است مخاطب آن فیلم را به جایی برساند. هیچ‌وقت نباید آن‌چه را می‌بینیم، آن‌چه را پیش روی ماست، باور کنیم؛ همیشه چیزی پشت این چیزهای به‌ظاهر عادی و معمولی هست که هزار مرتبه مهم‌تر است. چنین کتاب‌هایی را باید خواند تا روشن شود چه‌ چیزی سینمای آمریکا را به سینمایی جهانی بدل کرده است.