رویای آمریکایی (چشمه) درون مایه های اساسی سینمای آمریکا

محسن آزرم: جمله‌ی مشهوری از جان فورد هست که می‌گوید «محدوده‌ی جغرافیایی هالیوود را نمی‌شود به‌سادگی روی نقشه تعیین کرد.» و با این‌که هالیوود، ظاهراً، در جای مشخصی از لس‌آنجلس جای دارد، محدوده‌ای عظیم را در برگرفته است. این است که می‌گویند قلمرو هالیوود همه‌ی سرزمین‌هایی را در برمی‌گیرد که مردمانش به تماشای محصولات هالیوود می‌نشینند. اما این هم هست که تقریباً هر تماشاگر محصولات هالیوود، چه تماشاگری عادی باشد که تفریحش تماشای فیلم است و چه منتقدی باشد که فیلم‌ دیدن شغل اوست، شباهت‌های مضمونی و درون‌مایه‌ای را در این فیلم‌ها می‌بیند و جذابیت «رؤیای آمریکایی» هم به این است که مهم‌ترین درون‌مایه‌های سینمای آمریکا را یک‌جا جمع کرده و کمترین خاصیتش این است که می‌شود فهمید در سینمای آمریکا، در فیلم‌هایی که برچسب هالیوودی دارند، چه‌ چیزهایی مهم‌ترند و چه ‌چیزهایی بیشتر باب طبع تماشاگران هستند.

این‌ را هم فراموش نکنیم که محصولات هالیوودی، چه فیلم‌های یک‌بارمصرفی که ساعتی پس از تماشای‌شان به‌ دست فراموشی سپرده می‌شوند و چه فیلم‌هایی که فرهنگ ساخته‌اند و به بخشی از خاطره‌ی سینما بدل شده‌اند، در وهله‌ی اول، مخاطبانی آمریکایی دارند و این مردم آمریکا هستند که باید از دیدن این فیلم‌ها لذت ببرند. پس عجیب نیست که گاهی، به‌ مناسبتی، شماری از کارگردان‌ها، درون‌مایه‌های مشترکی را در فیلم‌های‌شان به کار می‌گیرند و نتیجه‌ی کارشان هر چند ظاهراً شباهتی به کار آن دیگری دارد، صاحب تفاوت‌هایی هم هست. کار عمده‌ی «میشل سیوتا»ی فرانسوی در «رؤیای آمریکایی» این است که فهرستی از درون‌مایه‌ها را انتخاب کرده و این درون‌مایه‌ها را در شماری از مشهورترین ــ و ای‌بسا محبوب‌ترین ــ فیلم‌های آمریکا بررسی کرده است. طبیعی ا‌ست که مخاطب اصلی چنین کتابی، تماشاگرانی هستند که فیلم را چیزی بیش از یک سرگرمیِ محض می‌دانند و در نتیجه‌ی تماشای فیلم‌های بسیار، کم‌کم، صاحب ذهنی مدون شده‌اند که می‌تواند در هر فیلمی درون‌مایه‌‌های آشکار و پنهانش را کشف کند. در عین‌حال، سیوتای فرانسوی درون‌مایه‌های سینمای آمریکا را به ‌شکلی کاملاً ایدئولوژیک بررسی کرده و کاری نداشته به این‌که کارگردان، یا فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر، به کدام مکتب انسانی وابسته بوده‌اند. یک ‌چیزهایی در هالیوود اصل هستند و شماری از مشهورترین درون‌مایه‌های سینمای آمریکا هم، در طول سال‌ها، به اصل بدل شده‌اند و این به ‌عهده‌ی کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس بوده که روایتی از آن اصل را، آن‌طور که خودش دوست دارد و می‌پسندد، روی پرده‌ی سینما بیاورد. «رؤیای آمریکایی» یکی از آن کتاب‌هایی‌ است که ذهن تماشاگر سینما را منسجم می‌کند و راه‌هایی را به او می‌آموزد که با دیدن هر فیلمی از سینمای آمریکا گوشه‌ای از ذهنش را برای طبقه‌بندی مضمون‌های آشکار و پنهانش باز کند.